گالوش به گیلکی

نکته قابل ذکر در این روستا، حضور شاعر محلی آقای حسن سجادی نیا کشاورز ۶۸ ساله است 
که یک نمونه از اشعار این شاعر:
من نخواستیم گذشتا رو بکنم 
مردم کهنه تازه پارا کنم
ارباب ترس، رعیت خواب نداشتی
حصیر سرخوفتی، شکمه گوشنه داشتی
اول صبح تا سر شب دووستی
ای جفت گالوش راشون ره نداشتی 
تورش تره چمپا برنج نداشتی 
کره عسل رنگ بی دی نداشتی 
تا که بو بو اصلاحات اراضی
مولغا ببوسته ارباب رعیتی
رعیت بو بو مالک خو زندگی 
ده نوه خو خدا ره بندگی
http://bazghaledezh.blog

گيلکي بیش از آنکه متعلق به گیلان باشد، متعلق به استان مازندران است! گيلکي تنها» زبان بومی استان مازندران محسوب می‌شود این درحالی‌ست که در استان گیلان علاوه بر گيلکي، تالشی نیز یکی از دو زبان بومی این استان حساب می‌آید. همچنین گيلکي تنها در دو استان گیلان و مازندران خلاصه نمی‌شود! جوامع کوچکتری از استان‌های همجوار نظیر گلستان، سمنان، تهران، البرز و قزوین نیز به این زبان سخن می‌گویند و اکثریت آنان زبان خود را گيلکي/گلکی/گیلیکی» می‌نا�

⚡️ نام چند باد در زبان گيلکي:
⏪ گیلوا: بادی است که از سمت مازندران (شرق) می‌وزد.
⏩  دشتوا: بادی است که از سمت غرب می‌وزد.
⏫ گرمش/کۊوا: باد گرمی است که از سمت کۊه (جنۊب) می‌وزد.
⏬ سرتۊک: بادی است که از سمت دریا (شمال) می‌وزد.
↘️  خزری: این باد از سمت شمالغرب می‌وزد که ظاهرا خزرها (نام یک قؤم) قبلتر آنجا می‌زیستند.
 
واژهٔ وا» در زبان گيلکي به معنای باد، نسیم» در زبان فارسی است. این واژه برای ترجمهٔ تحت اللفظی ریح» در متون قدیمی گيلکي ثبت شده�

⚡️ در گویش‌های مرکزی و شرقی زبان گيلکي برای ساخت فعل مضارع، پسوند مضارع ساز ن» به‌همراه شناسه به ریشهٔ فعل اضافه می‌شود. برای نمونه:
بن مضارع + پسوند مضارع‌ساز ن» + شناسه
خؤس+ن+ه: خؤسنه (می‌خوابه)
رسنه (=می‌رسه)
ترسنه (=می‌ترسه)
ترکنه (=می‌ترکه)
پرکنه (=می‌لرزه)
⚡️ در گویش‌های غربی زبان گيلکي و در ارتفاعات گیلان در ساخت مضارع پسوند نمی‌آید و ساختار فعل مضارع به‌صورت زیر تغییر می‌کند:
بن مضارع + شناسه
خؤسه/ رسه/ ترسه/
⚡️ گاهی‌اوقات

در زبان گيلکي گاهی برای یک کلمه در گویش‌های مختلف طیفی مانند این را شاهدیم: رندی/ بیشتی/ بۊنه/ سؤخته» معادل "ته‌دیگ" در زبان فارسی یا کیجه/ کیله/ لاکۊ/ کؤر» معادل "girl" در زبان انگلیسی، گت/ پیلا»، گیریه، بۊرمه»، زاک، وچه» و . .
زبان گيلکي میراث مشترک تمامی گيلکي‌زبان‌ها است. هر یک از گویشوران این زبان به یک اندازه صاحب این میراث زبانی هستند و به یک اندازه در برابر آن مسئولند. ازاین‌رو، واژگان این زبان را به گیلانی و مازندرانی دسته‌بندی ک

در زمینهٔ آموزش زبان گيلکي همیشه صحبت‌های بسیاری در مورد انتخاب یک گویش معیار» و آموزش آن به همهٔ گيلکي‌زبانان صورت گرفته که همواره به نتیجه نرسیده و در عمل بیشتر از اینکه راه‌حل باشد، مانع حرکت و اقدام شده.
آموزش زبان گيلکي، با توجه به تنوع گویشی آن، به کتاب‌های متنوعی نیاز دارد که عده‌ای در عملی شدن آن تردید می‌کنند ولی این کار قابل اجراست.
زبان گيلکي گویش‌های مختلفی دارد که آموزش تمامی این گویش‌ها لازم است. گویش‌های مختلف زبان گیل

⚡️در گۊیشهای مختلف زبان گيلکي نؤ، نۊ، ناف، ناو، نۊدمال» به معنی قایق» است. گيلکي‌زبانان به تنه تۊخالی درخت» که برای جمع شدن آب زیر چشمه قرار می‌دهند هم نۊب، ناف، نۊ، نۊکا» می‌گۊیند که ظاهرا از مفهۊم قایق گسترش پیدا کرده است. ریشه هندؤارۊپایی اولیه این کلمه به صۊرت nau* بازسازی می‌شود.
در زبانهای همریشه با گيلکي، کلمات زیر در معنی قایق یا کشتی استفاده می‌شوند:
 
ارمنی: navakner بنگالی: naukā گجراتی: naukā'ō فارسی: ناو ایتالیایی: nave پرتغالی: navio

   طرحی از رمان مال سره​​​
مال سره، نام ترجمه‌ای است از کتاب Animal Farm نوشته‌ٔ George Orwell به زبان گيلکي. این رمان از نسخهٔ فارسی به گيلکي برگردانده شده و هنوز منتشر نشده‌است.
داستان مال سره و فضاسازی‌های آن - که در بسیاری از موارد گیلان ما را تداعی می‌کند - و همینطور علاقهٔ بی حصر و بند مترجم به زبان گيلکي، از دو عللی هستند که مترجم را بر این داشتند این رمان را به گيلکي ترجمه کند. زبان گيلکي گونه‌ها و گویش‌های متفاوتی دارد. گویش مورد استفاده در �

⚡️ در زبان گيلکي بۊرمه، برمه» در گۊیش‌های مختلف به معنی گریه در زبان فارسی است.
همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید، در متون قدیمی زبان گيلکي فعل ساده برمستن» با بن مضارع برم-» ثبت شده است. این فعل در تمامی نمونه متون شرقی، مرکزی و غربی گيلکي وارد شده است.
به‌طور کلی بکار گیری افعال ساده و پیشوندی بر افعال مرکب ارجحیت دارد چرا که افعال ساده و پیشوندی باعث ساخت مفاهیم جدید و زایایی در زبان می‌شوند.
(تصویر بالا مربوط به دیوان پیر شرفشاه و

. فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ ۴
بخؤجیرترین پچارش
ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِینَ ۵
پس اما دگاردنیم، بجیرترین درکه دۊجه
⚡️ همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید واژه‌های خؤجیرترین» و جیرترین» ترجمه‌های تحت اللفظی "احسن" و "اسفل" است که در متون قدیمی گيلکي ثبت شده‌است.
نکته: واژه پچارش» که در متون قدیمی گيلکي ثبت  شده در گویش‌های امروزی زبان گيلکي به صورت افعال پیشوندی دپچاردن»، هۊپچاردن» و هاپچاردن» از فعل سادهٔ پچاردن» وجود �

‍ ⚡️ مالا در زبان گيلکي به معنی ماهیگیر» است. همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید این کلمه در متۊن قدیمی گيلکي هم به همین شکل ثبت شده است. در زبان عربی، کلمه ملاح به معنی دریانورد ؤ کشتی بان» وجود دارد که صورت اکدی (زبان قدیمی سامی تبار) آن malahu است. در زبان کۊردی مله» به معنی شنا» وجۊد دارد و کلمات ملوان» و ملاح» در زبان فارسی از همین ریشه‌اند . اما ریشهٔ این کلمات نه هندؤاروپایی است، نه سامی!
در زبان باستانی سۊمری ma-lah» به معنی دریان�

⚡️ پیشوندها در زبان گيلکي، بدان ظرافت بخشیده‌اند. به اغراق نگفته‌ایم اگر بگوییم گيلکي زبان ظریفی است. توجه به جزئیات ریز در نحوه‌ی حادث شدن واقعات، یکی از ویژگی‌های شاخص زبان گيلکي به‌شمار می‌آید. به این مثال توجه کنید.
مثالی از دو فعل پیشوندی که در فارسی تقریبا "یکجور" برگردانده می‌شوند ولی در گيلکي ظریف با هم فرق دارند:
دؤگۊدن (do-gudan)
فۊگۊدن (fu-gudan)
هر دوی این فعل‌ها به فارسی ریختن» برگردانده می‌شوند، ولی در گيلکي فرق‌هایی دارند که

⚡️ پیشوندها در زبان گيلکي، بدان ظرافت بخشیده‌اند. بیراه نگفته‌ایم اگر بگوییم گيلکي زبان ظریفی است. توجه به جزئیات ریز در نحوه‌ی حادث شدن واقعات، یکی از ویژگی‌های شاخص زبان گيلکي به‌شمار می‌آید. به این مثال توجه کنید.
مثالی از دو فعل پیشوندی که در فارسی تقریبا "یکجور" برگردانده می‌شوند ولی در گيلکي ظریف با هم فرق دارند:
دؤگۊدن (do-gudan)
فۊگۊدن (fu-gudan)
هر دوی این فعل‌ها به فارسی ریختن» برگردانده می‌شوند، ولی در گيلکي فرق‌هایی دارند که در

تصویر: نسخهٔ خطی ترجمه کتاب مقامات حریری به زبان گيلکي
⚡️ گنستن» در زبان گيلکي برای وزیدن باد هم استفاده می شود. همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید عبارت بگنست بمن وا» به صورت ترجمه تحت اللفظی فعصفت بی ریح» در متون قدیمی گيلکي ثبت شده است.
به تصویر زیر دقت کنید. ریشهٔ فعلی گنسن» و نمونه‌هایی از زبان‌های ایرانی و هندواروپایی دیگر در این تصویر آورده شده! این فعل در گویش‌های دیگر زبان گيلکي به شکل‌های بنسن»، بگندستن» هم وجود دارد. هم�

⚡️ ئه/ئی» پسوند گيلکي مئن ؤ اۊنی کاربردان:
 
۱. معرفه - دیرۊزؤن مهیار بۊمأ بؤ!+ مهیار کمتانه؟- مهیارئه د!(مهیارئه/مهیارئی: مهیاری که آمۊ شینأسنیم)
۲. تحبیب- آخ می جؤنِ دیلی مهیارئه. چندی تۊ خۊشمزه هیسی!(مهیارئه: مهیاری که دۊس‌داشتنی هیسه)
۳. تحقیر- تۊ هرچی وکی هنده هۊ زکن مهیارئه هیسی.(مهیارئه: مهیاری که کۊچِ آدمئه هیسه)
ای پسوند وختی که کلمه مصوتء مختۊم ببۊن، یه‌پاره گۊیشانِ دل أی» ؤ ؤی» شکلی نی واگؤئه بۊنه.مثال پاشاکی گيلکي جی:- خاله‌أی خؤ

امروزه در زبان گيلکي هاکش واکش گۊدن» به معنی به سختی تلاش کردن» استفاده می‌شود. در متون قدیمی‌ زبان گيلکي این اصطلاح در ترجمه جبذ (کشیدن)» اینطور آمده:
عربی: فجبذته جبذ التلعابة
گيلکي: ورا هاکش‌واکش بکدم هاکش‌واکش کده‌ناسا کاکی کنی
فارسی: اۊ را کشیدم چۊ کشیدن کسی که بسیار بازی می کند.
  چند اصطلاح دیگر که در زبان گيلکي برای مفاهیم تلاش کردن، سعی کردن، کوشش کردن» استفاده می‌شود:
هاکش واکش گۊدن
فکش دکش گۊدن
هخسا گۊدن
کۊتوات گۊدن
کۊ�

⚡️ حالات خوابیدن در زبان گيلکي
⬇ دؤمبره (دیمبرۊ، دمرۊ)
⬆ دیماجؤر
⬅ یه‌پلی (یه‌وری)
چند مثال:
دؤمبره زیمی سر کته بؤ.
(فارسی: دمر بر روی زمین افتاده بۊد)
دیماجؤر نۊخؤس خاوخۊره کۊنی.
(فارسی: به پشت نخواب خرؤپف می‌کنی)
وچه' یه‌پلی بۊخؤسأن.
(فارسی: بچه رؤ به پهلۊ بخوابۊن)

چندته گيلکي قید که فعلِ مقدار یا کمیتء نشؤن دنه:
 
✔️ برای فعل کوتونئن»➖ یه پوس، یه چؤم، یه پیچ (یه فیچ)، یه گاچ، یه شکم، یه کل، یه گال وأنجینین بدأر یه پوس» کسنء بؤکتونن.
 
✔️ برای فعل زئان» یا دکأشتن»➖ یه‌ دار می همرأ توک توک نؤ تره یه دار» زنم بککی ونرسی. پئر خو وچه گوشِ دل یه دار» دکأشت.
 
✔️ برای فعل خؤردن»➖ یه شکم دأبیسؤن یه شکم» پلا بوخؤردم، ده مره نوأنه.
 
✔️ برای فعل خؤتن»➖ یه گول/ یه چؤم یه گول بوخؤت ایمه ورسأ بؤشؤ.

⚡️ به ترتیب هسته و وابسته و نحوه اضافه شدن وابسته‌ها در تصویر دقت کنید.
ترجمه آخرین جمله به زبان فارسی: 
نور چراغ زرد تیر میدان اول شهر زیبای ما 
مثال‌های بیشتر:
گيلکي: لاکۊ خؤنه»
فارسی: خونه‌ی دختر
گيلکي: می لاکۊ خؤنه»
فارسی: خونه دختر من
گيلکي: می پیلا لاکۊ خؤنه»
فارسی: خونه دختر بزرگ من
گيلکي: می پیلا لاکۊ خؤنه» جؤر
فارسی: بالای خونه دختر بزرگ من
گيلکي: می پیلا لاکۊ خؤنه» جؤر طبقه
فارسی: طبقه‌ی بالای خونه‌ی دختر بزرگ من
گيلکي: می پیل

⚡️ حرف اضافه از» در گویش‌های مختلف زبان گيلکي 
✔️ هجی/ جی/ جه/ جا
حرف‌های اضافه در زبان گيلکي به‌صورت پس‌آیند در جمله قرار می‌گیرند.
چند مثال:
مۊ تلاگۊره خاو ٚ جی» ورسنم.
(فارسی: من صبح خرۊس‌خۊن از خواب» بلند می‌شم.)
فرخان کتاب' می جی» هگیت.
(فارسی: فرخان کتابؤ ازم» گرفت)
کۊرا جی» بۊمأی؟
(فارسی: از کدۊم سمت» اۊمدی؟)
ماکان فرخان هجی» ترسنه.
(فارسی: ماکان از فرخان» می‌ترسه)
⬇ پست مرتبط
املای حرف اضافه اجه» در متون قدیمی گيلکي

جلال‌الدّین همایی، ادیب و نویسندهٔ فارسی‌زبان، در فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان یکم، سال ۱۳۲۲) دربارهٔ موضوع زبان فارسی زبان دانش و فناوری نیست» سخن ایراد کرد و از اینکه دانشمندان و علمای قدیم تمام همّ خود را در تدوین و تکمیل زبان و ادبیات عرب مبذول داشته و به زبان فارسی چندان اعتنا نکرده‌اند، انتقاد کرد. اما اینک فارسی با پشتکار همان دانشمندان در ایران تبدیل به زبان علمی شده است. این انتقاد به جامعهٔ علمی گيلکي‌زبان نیز وارد ا�

⚡️ حرف اضافه با» در گویش‌های مختلف زبان گيلکي عبارتند از:
✔️ أرا/ أمرأ/ مرأ/ همأ/ همرأ
✔️ جا/ جه
حرف‌های اضافه در زبان گيلکي به صورت پس‌آیند در جمله قرار می‌گیرند.
یک مثال از گۊیش‌های مختلف زبان گيلکي:
رۊبار: ده نُتؤنم ته جا» زندگی بُکُنم
جعفرآباد: دی نتانم تی أرا» زیندگی بؤکۊنم
رشت: ده نتانم تی أمرأ» زیندگی کۊدن
شفت: ده نتانمه تی مرأ» زیندگی کۊدن
لاجؤن: ده مننم تی همأ» زیندگی بکۊنم
چابؤک: دئه نؤتۊنم تی همرأ» زیندگی بؤکۊنم
آمل:

گردو» در گویش‌های مختلف زبان گيلکي:
تۊیه‌دروار: هۊز 
شامرزا: خۊز
طالقان: جؤز
پیلارۊدبار: وؤز/ یۊز
گیلان ؤ مازندران: آغۊز/ اغۊز
اشکور ؤ سیاکؤلؤرۊد: گردکان/ گؤرکان/ گرکن
تصویر زیر میکس نظر حسن‌دوست و چئونگ درباره ریشهٔ کلمه آغۊز است.
با توجه به کلمه هخامنشی اپگۊد» که  چئونگ ثبت کرده است، صورت‌های دارای واج ز» در زبان‌های جنوبغربی ایرانی از جمله فارسی دخیلند.
همچنین در زبان گيلکي غۊز هوردن {=شانه‌ها را بالا دادن} از همین ریشه وجود دارد.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا ۱
بحق خۊر، بحق وی رؤشن بین
وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا ۲
بحق مؤنگ، خۊری پی گیره‌گاه
وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا ۳
بحق رۊج، خۊر اۊرا برؤشن کنگاه (اۊن خۊرا اشکارا واکنگا)
وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا ۴
بحق شؤ، اۊرا واپۊشه‌گاه (بتاریکی بؤگاه)
وَالسَّمَاءِ وَمَا بَنَاهَا ۵
بحق اسمان، بحق اۊن‌کس که اۊرا بدیسه
وَالْأَرْضِ وَمَا طَحَاهَا ۶
بحق زمی، بحق اۊنک اۊرا ببسرده
⚡️ ه�

⚡️ برگی از کتاب الابانه نوشته ابوجعفر هوسمی که در آن خطبهٔ عقد به زبان گيلکي نوشته شده‌است.
شواهد نشان می‌دهد بر خلاف ادعای تمامیت خواهان در دؤرانی که گيلکي زبانان حاکم بر مناطق خؤد بۊده‌اند امۊرات مختلف تحصیلی، نظامی، اجتماعی و. به زبان گيلکي صۊرت می‌گرفته.
فصل و اللفظ الشرعی فی نکاح ان یقول فلان تو خوی دختر فلانیه ‌نوما بقول خیا (تع) و بخبر؟ رسول (ص) و بحضوری این جماعة باون ولایة که تا هسته از جهة حق تو و اون وکالتی که تا هسته از جهة تی �

 نیشتن» ؤ دؤبؤن» گيلکي دل جاگلف زیوسن» معنی دنن ؤ اینگیلیسی Live» ٚ مفهۊم' رسأنن:
چندته مثال: تی پسر کۊیه نیشته؟ تی پسر کۊیه دره؟ Where does your son live?(=تی پسر کۊیه زیندگی کۊنه؟)
 
مأمد کانادا نیشته. مأمد کانادا دره. Mamad lives in Canada.(=مأمد کانادا زیندگی کۊنه.)
 
مأمد پیشتر فرانسه نیشت، ایسه کانادا نیشته. مأمد پیشتر فرانسه دؤبؤ، ایسه کانادا دره. Mamad used to live in France, now he lives in Canada.(=مأمد پیشتر فرانسه زیندگی گۊد، ایسه کانادا زیندگی کۊنه.)
نیشتن» ٚ فعل گيلکي د�

⚡️ حرف اضافه در، تو» در گویش‌های مختلف زبان گيلکي عبارتند از:
✔️ میان/ میۊن/ میئن/ مئن/ مَن
✔️ دل/ دله
حرف‌های اضافه در زبان گيلکي به‌صورت پس‌آیند در جمله به‌کار می‌روند.
چند مثال:
أ رۊخانه میان» ماهی خیلی دره.
(فارسی: تۊ این رۊدخۊنه ماهی زیاده)
ریاضی مئن» مۊ ضعیفم.
(فارسی: تۊ درس ریاضی من ضعیفم)
اشۊن چادر ٚ دله» بخۊتمه.
(فارسی: دیشب تۊ چادر خوابیدم)
را دل» هسأم.
(فارسی: تۊ راهم)

بکل آیة
همه حجة ؤ معجزاتا
ما تبعوا قبلتک
اۊشؤن دیم ها تی قبله نکنن
ما بعضهم بتابع قبلة بعض
یهۊدی ؤ نصاری کس کسی قبلا دیم هانکنن
⚡️ گيلکي بعد از فارسی دری، دومین زبان مکتوب نو ایرانی است.
تصویر: تفسیر قرآن به زبان گيلکي آیه ۱۴۵ سوره بقره - نسخه کتابت شده به دست احمد بن سلار کینارودی برای نورالله بن علی اشکوری قرن نهم
✍ فرهنگ ، سیداسماعیل

تصویر: تفسیر کتاب الله، ابوالفضل شهر دویر دیلمی، قرن ۹
⚡️ رافایی، ریفایی، ریفاغی، راپایی» در گویش‌های مختلف زبان گيلکي به معنی انتظار است؛ کلمات رافا، ریفا، ریفاغ، راپا» هم معادل منتظر» در زبان فارسی و عربی است. کلمه گيلکي از دو بخش را» به معنی راه و مسیر» و صورت‌های مانده پا» از مصدر پاستن» به معنی نگهبانی کردن و پاییدن است. در واقع از نظر مفهوم، راپا» نظاره کنندهٔ راهی است در انتظار دیدن مطلوب!
همانطور که در تصویر مشاهده می‌ک�

گيلکي گویشی تفاوتان(فارسی: به‌خاطرِ)
 
خأنی»
خؤنی»
دؤنی»
دانی»
 
چندته مثال جومله دل: قرار بو ساعت پنج فأرسی! تی خأنی» نیم ساعته أیه رافا ایسأمه! مو تی خؤنی» بو اونِ همرأ سلام علیک کودم. مو دیشؤوء تی دؤنی» تا صوب بیدار بؤم. مؤ تی دانی» ایمرو کارِ سر نؤشام.
@gilaki_learning

گيلکي گۊیشان ٚمئن: اشرف: سنؤ سوادکۊ: هسنۊ اشکور: سیناو لاجؤن: سینؤ سنگر: سیناب
 
  دئباری زوانان ٚدل: سانسکریت: sna (حمام گۊدن) اوستایی : sna (شۊردن) اشکانی پهلوی: snazh  ساسانی پهلوی: shnaz اولیه هندؤارۊپایی: sna*
 
ایمرۊجی هندؤارۊپایی زوانان ٚدل: کۊردی: سناؤ فارسی: شنا ایرلندی: snámh 

‍ 

⚡️ همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید عبارت اجه اوشون» ترجمه تحت اللفظی عنهم» (معادل فارسی: از آنها) می‌باشد که در متون قدیمی گيلکي به ثبت رسیده است. در این مورد ذکر دو نکته مفید به نظر می‌رسد:
نکتهٔ اول: ترتیب این عبارت تحت اللفظی بر اساس دستور زبان گيلکي به صورت اوشون اجه» می‌باشد که در گویش‌های امروزی به صورت‌های وشۊن أجه»، اۊشؤن أجی»، اۊشان أجأ» تلفظ می‌شود؛ پس بر اساس املای تاریخی کلمه، مصوت پیش از جه/جی/جأ» موجود در ترک�

⚡️ در زبان گيلکي آسۊره، أسری، أرسۊ» در گویش‌های مختلف به معنی اشک در زبان فارسی است. این واژه در متون قدیمی زبان گيلکي به شکل اسرۊ» ثبت شده است.
در زبان‌های هندواروپایی:
سانسکریت: asru
اوستایی: asru
پهلوی ساسانی: ars
لیتوانیایی: asharos
سیوندی: arsh
هورامی: harsi
بلۊچی: hars/ars/als
کۊردی: aser
در زبان دوره میانه‌ای پهلوی، حرف س» و ر» قلب شده‌اند و در گيلکي صورت باستانی و قلب نشده وجود دارد! 
ریشهٔ این واژه را به صورت heakru* بازسازی می‌کنند. در زبان یونان�

گيلکي گویشی تفاوتان(فارسی: مال کجا هستی؟/ اهل کجا هستی؟»)
 
فؤمن: کأیأ شین ایسی؟»أسسؤنه: کؤره شی ایسی؟»کلأچئه: کویه شی هیسی؟»چابؤک: کوجارِ شی هسی؟»دوهزار: کمین جارِ شنی هسّی؟»الموت: کجه شینی هسی؟»هزارجریب: کاجه شه هستی؟»  فشرده حالتان:(فارسی: مال کجایی؟/ اهل کجایی؟)آمل: کجه شنی؟»قاسم‌آباد: کوجه شئی؟»رشت: کؤیه شینی؟»@gilaki_learning‌

تصویر: کنفراسی در مورد ساخت مجهول‌ در زبان گيلکي» که توسط ضیا خوش‌سیرت، دانشجوی دکترای زبان‌شناسی مردم‌شناسی دانشگاه UCLA، در کنفراس زبان‌های ایرانی آمریکا شمالی (NACIL2) دانشگاه آریزونا ارائه شد!
ضیا دربارهٔ موضوع این کنفرانس به گيلکي می‌نویسد: 
"پیشته گۊتن گ کاسپین زۊبؤنؤن ٚ مئن گيلکي (Yarshater 1969, Rezayati Kishkhaleh & Jalalehvand Alkami 2011, Stilo 2012, Solgi 2013)هچی فعل ٚ همره مجهول چا کؤنه. مثلا بؤن، بؤستن، بوین ؤ بیین ٚهمره یا دیلمی گۊیشؤن ٚ مئن وکتن ٚ همره. مثلا  

⚡️ در زبان گيلکي برای خۊب شدن هوا از فعل هیسأن» استفاده می‌کنند.
چند مثال:
هوا بئسأ (=هوا خۊب شد)
هوا هیسأ دره (=هوا داره خۊب می‌شه)
ای هوا کئن هیسنه؟ یه هفته هیسه وأرسئه دره (=این هوا کی خۊب می‌شود؟ یه هفته‌ست دارد می‌بارد)
ایمرۊز ؤ فرده هوا هیسأ دننه (=امرۊز ؤ فردا هوا قصد خۊب شدن ندارد)

⚡️ در زبان گيلکي برای بیان مفهوم فیک و تقلبی بودن» چیزی از کلمه شال/شائال» استفاده می‌شود؛ معمولا مورد توصیف شده، شباهت ظاهری با مفهومی دارد که بعد از شال» قرار می‌گیرد اما ذاتا متفاوت است.
چند مثال:
شال میری/ شال مرگی= مردن تقلبی، خود را به مردن زدن
شائال خاوه= خود را به خواب زدن، خواب ساختگی
شال تسبیح/ شال مرخه= گیاهی با دانه هایی شبیه دانه‌های تسبیح که در کنار نهرها می‌روید
شال اشکم= مقداری غذا که رفع گرسنگی موقت کند
شال ویلاج= بار�